Stich Simon Marius

Simon Marius

Jatekaramɔgɔ – Furakɛlikɛla – Dolokaramɔgɔ

1573 – 1624

Simon Marius (Mayr)

A ka ɲanamaya tariku surun ni a ka ɲininiw jaabiw

Simon Mayr (bangera san 1573 ka fatu san 1624) ni dɔw k'a ma Marius, jatedɔnnibaga don, furakɛlikɛla don, sannafɛnwdɔnnibaga don ani donjatelandilanbaga don ka bɔ Gunzenhausen dugu la, a tun kɛra jatedɔnnibaga ye Ansbach bulonba kɔnɔ. A ka ɲinini bɔra"Jupiter" dolo kan Galile ka waati la. A ka o ɲininijaabi lakodɔngafe min gansi la kɔfɛ ye lagosili se a ma kabɔ Galile yɔrɔ ko a ye ale ladege ni filɛkasɛbɛn ye. Bi sika bɔra a la k'a fɔ ko a ka jateminɛw ani a ka ɲininijaabiw faranfasiyalen do kɔsɔbɛ katɛmɛ Galile taw kan wa u te ɲɔgɔn ɲɛsira la. Kanmasɔrɔ ale de kɛra nanzara fɔlɔ ye min ye "la nébuleuse d'Andomètre" cogo fɔ wa a ka o jɔrɔrɔ fɔlɔ ma sɔsɔ abada.

Yɛrɛkofɔsɛbɛn

Marius bangera zanwuyekalo tile 10 san 1573 Gunzenhausen dugu la wa a fatu la desanburukalo tile 26 san 1624 (Julien ka donjatelan la) Ansbach dugu la. A facɛ Reichart Marius ye waatini kɛ dugu mɛɛri ya la. A bamuso tɔgɔ ye Elisabetha ye. San 1606 a ye Felicitas Lauer furu (a batisera marisikalo tile 5 san 1590), ni o ye Nuremberg dugu sɛbɛnlabɔyɔrɔ baarakɛla Hans Lauer (1560–1641) denmuso ye. O furu kɔnɔ u ye dencɛ fila ni denmuso duuru sɔrɔ.

Laada la, masaden Georg Friedrich y'a lamɛn k'a to donkilida la, o kɛra a ka baarakalan sababu latigɛli ye. Masaden sewa la a la ni k'a tɔgɔ sɛbɛn masadenkalanso la Heilsbronn dugu la, a ye kalan kɛ yen fo ka taa se san 1601 wa a kɛra kalanden tɔgɔ tigi ye. A ka kalankow laɲini ma se ka sɔrɔ Königsberg dugu la, o kasɔn a y'a kunsi Prague dugu ma ni ka jigin Tycho Brahe bara. O kɔ, a tɛmɛna ni dɔgɔtɔrɔkalan ye Padoue dugu la fo ka taa se san 1605, a be se ka kɛ a ye Galile bɛnɲɔgɔnya yen de. K'a ta san 1605 ka taa bila san 1605 a kɛra Aliman jamana kalandentɔn tɔnden ye Padoue dugu la. K'a ta san 1606 ka taa bila a ka saya la san 1625 (zanwuyekalo tile 5 san 1625 tubabu kalo la) a ye a ka jatekaramɔgɔya baaraw kɛ Ansbach bulonba kɔnɔ.

Ɲinini

San 1594, Marius ye nɛɛmafɛnw cogo kɔlɔsiliw sɛbɛni daminɛ. K'a ta san 1601 ka taa bila san 1629 a ye a ka donjategafe gansi min bɛ wele "Prognosticum astrologicum". A ye a ka jatekaramɔgɔya yira ka ban san 1610 ni k'a ka gafe gansi Ansbach dugu la min bayɛlɛmana ka bɔ grɛki kan na n'a bɛ wele “Die Ersten Sechs Bücher Elementorum Euclidis” (Euclide ka eleman gafe wɔɔrɔ fɔlɔw) sani yɔrɔjanyena kɔrɔdɔnni cɛ, a ye a ka kɔrɔsilikɛbagaya yira ni a ka gafe gansili ye "Cométe" kan ani a ka pereperelatigɛli san 1604 "Supernova" jɔyɔrɔ kan dolotɛrɛndɛninkulu kɔnɔ. A dɛmɛbaga sababu la n'o ye Johannes Philipp Fuchs ye ka bɔ Bimbach dugu la, kabini kawla waati la san 1609 a ye baara kɛ ni "Belge" kaw ka yɔrɔjanyena ye, o y'a to a ka fɔ la a bɔra "Jupiter" dolow kan desanburukalo tile 29 san 1609 "Julien" donjatelan la, tile kelen jaati Galile kɔfɛ o min tun bɛ baara kɛ ni "grégorien" donjatelan ye. A ka cogofɔli fɔlɔ a bɔra fɛn minuw kan bɛ sɔrɔ a ka "Prognosticon auf 1612" kɔnɔ.

N'ka san 1614 kɔnɔ de a y'a ka kɔrɔsiliw gansi ani a ye kuncɛliw sɔrɔ a ka gafe kɔnɔ min bɛ wele Mundus Iovialis. San 1623 II Saggiatore kɔnɔ, a sinacɛba y'a jaliki kɛnɛkan k'a y'ale de ladegi. N'a ka gafe min bɛ wele Sidereus Nuncius min gansi la marisikalo san 1610, Galile kun y'a hakili latigɛ ni jɔyɔrɔfɔlɔ dili ye a bɔra fɛn minu kan ma. O n'a ta bɛ, Marius y'a kɔrɔsi k'a dɔn ko taasirayin lahalaya misɛni caaman ye Galile jɛ. O dɔ ye min ye, a y'a kɔrɔsi k'a dɔn ko dolow ka lamagalamaga sira jɛgɛlen do kabɔ "Jupiter" ka koorikɔnɔci labɛncogo ma ani kabɔ tilekanke ka nɔɔrɔminɛli labɛncogo ma. A sera ka ɲɛfɔli kɛ dolow ka yɛlɛmayɛlɛma kan "latitude" la o min bɛ jɛɲɔgɔnya kɛ ni "Jupiter" koorikɔnɔcili ye. A ye kɔrɔsili kɛ fana dolow ka yeelenmana kan min sirilen do u ka jɔyɔrɔ la n'o ni doloba bɛ taa ni ɲɔgɔn ye. K'a fara o kan, a ye walanba dɔw bila sen kan minu be fɔkabila kɛ u ka jɔyɔrɔw kan san 1608 ani san 1630 kama.

A ka bataki dɔ kɔnɔ min sɛbɛna san 1611 kawla kɔnɔ, Marius kumana a ka kɔrɔsiliw kan minu bɛ talikɛ "Venus" dolo kan. K'a ta utikalo la san 1611 a ye kɔrɔsili kɛ tile tominɔw kan ani novanburukalo kɔnɔ a ye kɔmafilɛli kɛ u ka lamagalamaga kan tile ka koorinin sanfɛ ni k'a dɔn ko tile ka koorikɔnɔci labɛncogo jɛgɛlen do kabɔ nɔɔrɔminɛli labɛncogo ma. O kɛra a siɲɛ fɔlɔ ye a k'a miiriya fɔ o tominɔw bɔli falenfalencogo kan. A kɛra nanzara fɔlɔ ye ka kɔrɔsili kɛ "nébuleuse d'Andromède" san 1612 ani ka taa novanburukalo laban fo ka taa desanburukalo la san 1618. A ka ɲinini tugu la san "Comètes" baw ka sabanan ka lamagalamaga nɔfɛ.

Lɛgɛsɛ yɛrɛla, halini Marius kun bɔra fɛn baw kan dolow ka kow la kɛmɛsi tan ni wolowilana daminɛ la, o bɛɛ la a ye "héliocentrisme" kɔkari ani ka Tychon ka taaasira lafasa. A y'a kanbɔ k'a bɔra nin taaasirayin kan ka sɔrɔ a ma siri Brahe la kamini a ka "Copernic" gafe kalanko fɔlɔ fɔnɛnɛ kɔnɔ san 1595 fo san 1596.

Bi tuguni, degu min bɛ Marius ka sɛbɛnfɛnw lakodɔnyali la o de ye sika min bɛ tali kɛ ko a ye filɛkasɛbɛn kɛ, hali n'o ya sɔrɔ kɛmɛsi muganna daminɛ la a yira la jɛlenyala ko a bɔra fɛn minu kan o baara kɛra hɔɔrɔnya kɔnɔ ani a ka kɔrɔsili fɔlɔw bɛ talikɛ kɔsɔbɛ sisan jatedenw kan katɛmɛ Galile taw kan.

Kunnawolow

San 1612 kɔnɔ, Gunzenhausen dugu y'a ladiya ni warijɛ jifilen ye. "Jupiter" dolow ka sisan welecogo min be kuma batofɛn ka kanukofɔli tɛminiw kan, o daminɛ la Marius de la k'a kɛɲɛ ni Kepfer ye hakilila min yira a la san 1613 Ratisbonne dugu la.

Jiɲɛ dolojɛkulu y'a bonya ni k'a jansa ni "Cratère lunaire" ye k'o fara "Marius Hills" ni "Rima Marius" kan. San 2014 , "1980 SM" dolo ka donkatɛmɛtɔgɔdalen yɛlɛmana o jɛkulu kelenyin fɛ k'a kɛ “(7984) Marius” ye. Gunzenhausen dugu kɔnɔ, lise dɔ tɔgɔdara a la ani taasibila pilaki dɔ bɛ hakilijigin kɛ a kan. Ansbach dugu kɔnɔ Onoldia lajɛkɛyɔrɔ blon dɔ tɔgɔdara a la. San 1991, sigida Lions-Club ye moniman dɔ kɛrɛnkɛrɛnya a kama o min jɔra Friedrich Schelle fɛ Munich kaw ka sekoyira baarakɛla dɔ don. O moniman jɔlen bɛ yɔrɔ la min bɛ wele “Kleinen Schloßplatz”. Ansbach filaninteri duguw kɔnɔ bɔlɔn dɔw tɔgɔdara a la.